Menu

Hướng dẫn dùng thuốc: Thuốc không được phép nghiền và bẻ

DS. Phan Thị Diệu Hiền, TS.DS. Võ Thị Hà

 

          Vì sao một số thuốc không được nhai, bẻ nhỏ hoặc nghiền ?

          Có rất nhiều dạng thuốc viên không nên nhai hoặc nghiền, bẻ nhỏ.

          Bởi vì việc này sẽ phá vỡ cấu trúc giải phóng thuốc, làm thay đổi dược động học của thuốc (hấp thu, phân bố, chuyển hóa, thải trừ của thuốc) và có thể dẫn đến mất hoặc giảm hiệu quả điều trị hoặc xảy ra độc tính cho người bệnh.

          Có những dạng thuốc viên nào không được nhai, nghiền hay bẻ nhỏ?

          Có 6 dạng thuốc sau không nên được nhai, nghiền hay bẻ nhỏ:

          1. Thuốc có dạng bào chế giải phóng dược chất kéo dài

          Là dạng thuốc có bao một lớp màng mỏng đặc biệt hoặc có khung trơ (matrix) chứa thuốc giúp phóng thích dược chất từ từ trong suốt thời gian di chuyển trong ống tiêu hóa để cho tác dụng kéo dài.

          Thuốc phóng thích dược chất suốt 12 hoặc 24 giờ.

          Dấu hiệu nhận biết: ký hiệu trên tên thuốc thường có các chữ viết tắt trong Bảng 1.

Bảng 1: Kí hiệu nhận biết thuốc giải phóng kéo dài

Kí hiệu Tên tiếng Anh

Tên tiếng Việt

LA Long acting Tác dụng kéo dài
CR Controlled release Phóng thích có kiểm soát
CD controlled delivery Phóng thích có kiểm soát
SR Sustained release Phóng thích chậm
XL/XR Extended release Phóng thích kéo dài
SA Sustained action Tác dụng kéo dài
DA Delayed action Tác dụng kéo dài
MR Modified release Tác dụng kéo dài
ER Extended release Tác dụng kéo dài
PA Prolonged action Tác dụng kéo dài
Retard Retard Chậm

          Ví dụ một số biệt dược có ở BV có các kí hiệu trên: GLUCOPHAGE XR (metformin), SaVi Trimetazidine MR (trimetazidin), Adalat LA (nifedipin), DUSPATALIN RETARD (mebeverine).

          Tuy nhiên, cũng có nhiều tên thuốc không có ký hiệu để nhận biết như: AGGRENOX (aspirin and dipyridamole), PENTASA (mesalamine), PLENDIL (felodipine), NITROMINT (nitroglycerin).

          Đặc biệt, dạng thuốc này chứa hàm lượng cao hơn dạng thuốc thông thường nên phải dùng đúng số viên, số lần trong ngày theo chỉ định của bác sĩ. Nếu dùng sai có thể gây quá liều nguy hiểm và đặc biệt không được nhai, bẻ nhỏ hoặc mở viên nang.

          2. Thuốc bao tan trong ruột

          Là dạng bào chế để thuốc đi qua dạ dày còn nguyên vẹn và chỉ tan ở phần đầu ruột non (tá tràng) và phóng thích dược chất ở ruột.

          Mục đích của dạng thuốc này là ngăn ngừa dược chất bị phân hủy trong môi trường acid của dạ dày chẳng hạn như các thuốc ức chế bơm proton NEXIUM (esomeprazole), OVAC (omeprazole) hoặc PARIET (rabeprazole); hay ngăn ngừa dược chất phóng thích ở dạ dày, gây hại cho niêm mạc dạ dày (như viên nén bao tan ở ruột aspirin pH=8).

          Với loại thuốc viên bao tan trong ruột, rất cần uống nguyên vẹn cả viên.

          3. Thuốc ngậm dưới lưỡi

          Với những viên thuốc đặt dưới lưỡi và ngậm cho tan cần đặc biệt lưu ý tuyệt đối không được bẻ đôi, bẻ nhỏ viên thuốc, nếu làm như vậy thì sẽ phá vỡ cấu trúc nguyên vẹn của thuốc, làm hỏng dạng thuốc. Ví dụ như thuốc SORBITRATE (isosorbide dinitrate), ERGOMAR (ergotamine).

          4. Thuốc viên sủi: 

          Đây là loại thuốc cần được làm tan hoàn toàn trong nước trước khi đưa vào cơ thể. Thuốc dạng sủi là dạng phải giữ nguyên viên, tránh ẩm tốt để giữ nguyên hoạt chất và chỉ uống sau khi hòa tan. Không được bẻ nhỏ viên sủi hoặc bỏ nguyên viên vào miệng uống, sẽ rất hại cho đường tiêu hóa và khi không đủ nước để tan, thuốc không thể phát huy hết tác dụng.

          5. Thuốc chứa dược chất có nguy cơ gây hại cho người tiếp xúc

          Là thuốc điều trị ung thư, thuốc gây độc tế bào, thuốc ức chế miễn dịch. Việc nhaihoặc nghiền các thuốc này có thể không ảnh hưởng đến dược động học của thuốc nhưng sẽ tạo ra các hạt phân tử có khả năng gây hại cho người thao tác do hít phải các phân tử này.

          Một số thuốc như DOLOBIB (diflunisal), FELDENCE (piroxicam), POSICOR (mibefradil) nếu nghiền hoặc mở viên nang, bột thuốc sẽ phân tán, tiếp xúc với da hoặc niêm mạc gây kích ứng. Thậm chí có thuốc như PROPECIA (finasteride), PROSCAR(finasteride) được khuyến cáo không được nghiền, bẻ nhỏ vì nếu bột thuốc bị phân tán, xâm nhập qua cơ thể phụ nữ mang thai (qua đường mũi, miệng) sẽ ảnh hưởng đến thai.

          6. Thuốc rất đắng, có mùi khó chịu

          Không nên nhai, nghiền những thuốc mà dược chất có mùi vị khó chịu như ZINNAT (cefuroxim), REMERON (mirtazapine) hoặc dược chất gây kích ứng niêm mạc đường tiêu hóa như FOSAMAX (alendronate). Các thuốc: BETAPEN-VK (Penicillin V), CIPRO (ciprofloxacin), CEFTIN (cefuroxime), DESYREL (trazodone), EQUANIL (meprobamate), BERBERIN (berberin) là thuốc phải uống nguyên viên vì nếu bẻ nhỏ, nghiền nát, bệnh nhân sẽ không chịu được vị đắng khó chịu của dược chất

Bảng 2:  Danh mục thuốc không được nghiền và bẻ tại BV ĐH Y Dược Huế

Hoạt chất

Biệt dược

1. Thuốc giải phóng kéo dài

Ferrous Sulfate + Acid folic Tardypheron B9
Metformin Glucophage XR, Panfor SR
Theophyllin Theostat L.P
Trimetazidin Savi Trimetazidine 35 MR, Vastarel MR
Gliclazid Crondia 30 MR, Diamicron MR
Alfuzosin Gromzat 10mg
Felodipin Mibeplen 5mg
Glimepiride + Metformin Perglim M-2
Nifedipin Cordaflex, Adalat LA
Mebeverin HCl Duspatalin Retard

2. Thuốc bao tan ở ruột

Mycophenolic acid Myfortic
Omeprazole Ovac-20
Rabeprazole HAPPI, Pariet
Esomeprazole Nexium

3. Thuốc ngậm dưới lưỡi

Chất ly giải vi khuẩn đông khô Immubron

4. Thuốc viên sủi

Paracetamol + Codein Panalganeffer codein
Calci lactat + Calci Carbonat Bodycan
Paracetamol Partamol Eff, Savipamol 500, Effervescent

5. Thuốc ung thư

Anastrozol Aremed, Arimidex, Dilonas
Capecitabin Xeltabine, Xeloda
Bicalutamide Casodex
Tamoxifen Nolvadex
Vinorelbine Ditartrate Navelbine
Ciclosporin Sandimmun Neoral Cap
Mycophenolate mofetil Cellcept

6. Thuốc rất đắng, mùi khó chịu

Berberin, Mộc hương Antesik

 

 

Tài liệu tham khảo:

  1. Which tablets and capsules can be crushed, opened, or split?; 2008, Canadian Pharmacist’s Letter; 24(12):241204.
  2. Oral Medications That Should Not Be Crushed or Altered. Lexi-Comp Online ,Hudson, Ohio: Lexi-Comp, Inc. Link: http://online.lexi.com/lco/action/doc/retrieve/docid/patch_f/4227 . Accessed October 2013.
  3. DO NOT CRUSH” List – Institute of Safe Medication Practices. Link:  http://www.ismp.org/Tools/default.asp
  4. Meds That Should Not Be Crushed. – PL Detail-Document. Pharmacist’s Letter/Prescriber’s Letter. July 2012. Link: www.canadianpharmacistsletter.com
  5. Oral medications that should not be crushed or altered – Lexi-Comp. Link:  http://online.lexi.com/lco/action/doc/retrieve/docid/patch_f/4227.

Leave a Reply

Website này sử dụng Akismet để hạn chế spam. Tìm hiểu bình luận của bạn được duyệt như thế nào.