Nguồn: Ryan H, Yoo J, Darsini P, Primary Review Group: Infectious Diseases Group Published: 14 March 2017

Link: http://www.cochrane.org/CD001876/INFECTN_what-tuberculous-pleurisy-and-how-might-corticosteroids-work

Người dịch: Ths. Hoàng Thị Dinh, Đại học Đại Nam

Hiệu đính: DS. Lê Thị Thảo

Lao màng phổi là tình trạng viêm ở màng bao phủ lá phổi gây ra bởi vi khuẩn lao (Mycobacterium tuberculosis). Điều này làm tăng tích tụ dịch xung quanh phổi (tràn dịch màng phổi) gây đau, sốt, hơi thở yếu, và về lâu dài, có thể dẫn đến suy giảm chức năng phổi.

Một số bác sỹ tin rằng các thuốc corticosteroid được dùng kết hợp với thuốc kháng lao có thể tăng tốc độ hồi phục lao màng phổi và giúp ngăn ngừa các biến chứng kéo dài.

Những bằng chứng cho thấy điều gì?

Các bằng chứng hiện có cho đến ngày 13/4/2016, trong đó có 6 thử nghiệm với  590 người, đánh giá điều trị kết hợp prednisolone và thuốc kháng lao. Trong 6 thử nghiệm, chỉ có 1 thử nghiệm thiết kế nghiên cứu chất lượng , các thử nghiệm còn lại không chắc chắn về chất lượng nghiên cứu. Tất cả các thử nghiệm được thực hiện ở người lớn, 1 thử nghiệm trên những người nhiễm HIV dương tính, 2 thử nghiệm trên những người nhiễm HIV âm tính, và 3 thử nghiệm không cho biết  tình trạng nhiễm HIV của những người tham gia.

Các thuốc corticosteroid có thể rút ngắn thời gian giảm các triệu chứng viêm màng phổi và giảm tràn dịch màng phổi trên X-quang  (chứng cứ có độ tin cậy thấp). Các thuốc corticosteroid cũng có thể làm giảm nguy cơ xuất hiện dấu hiệu gây sẹo màng phổi (phế quản dầy lên hoặc  dính màng phổi) trên X-quang  sau khi khỏi bệnh (chứng cứ có độ tin cậy thấp). Không đủ thông tin để đảm bảo rằng các thuốc corticosteroid có khả năng làm giảm nguy cơ suy giảm chức năng phổi sau khi bị  lao màng phổi hay không (chứng cứ có độ tin cậy rất thấp).

Các thuốc corticosteroid có thể làm tăng nguy cơ xảy ra các biến cố bất lợi dẫn đến việc ngưng dùng thuốc thử nghiệm (chứng cứ có độ tin cậy thấp). Từ một thử nghiệm trên những người nhiễm HIV, không phát hiện có sự gia tăng các biến cố liên quan đến HIV khi dùng các thuốc corticosteroid, mặc dù các trường hợp  ung thư Kaposi sarcoma chỉ được tìm thấy ở các nhóm thuốc corticosteroid, số người tham gia và các biến cố  quá nhỏ để bác bỏ ảnh hưởng của các thuốc corticosteroid (chứng cứ có độ tin cậy rất thấp).

Do nguy cơ khuyết tật và bệnh tật kéo dài sau khi bị lao màng phổi không rõ ràng nên việc nghiên cứu về mối liên hệ giữa lao màng phổi và suy giảm chức năng phổi sẽ rất hữu ích về mặt thông tin cho nghiên cứu về sau của các thuốc corticosteroid trong điều trị lao màng phổi.

Kết luận của các tác giả:

Chức năng hô hấp trong thời gian dài là kết quả quan trọng nhất để đánh giá tác dụng của điều trị kết hợp đối với bệnh nhân lao màng phổi. Tuy nhiên, thông tin về ảnh hưởng của bệnh lao  màng phổi đối với chức năng hô hấp lâu dài vẫn chưa được biết  và có thể được che giấu (gây nhiễu) bởi các yếu tố nguy cơ khác, như lao phổi, hút thuốc và HIV. Cần phải xác định sự ảnh hưởng của các yếu tố này để quyết định liệu rằng có nên thực hiện các thử nghiệm xa hơn về  corticosteroid đối với bệnh lao phổi hay không.

Abstract

Đặt vấn đề

Cùng với phác đồ kháng lao, đã có báo cáo về lợi ích của việc sử dụng các thuốc corticosteroid trên những người bị lao màng phổi. Tuy nhiên, các kết quả nghiên cứu không đồng nhất và gây ra nghi ngờ liệu có nên thực hiện việc điều trị dùng thuốc như vậy hay không. Cũng có lo ngại về những tác dụng phụ bất lợi của các thuốc corticosteroid, đặc biệt ở những người có HIV dương tính.

Mục tiêu:

Để đánh giá hiệu quả của việc bổ sung corticosteroid vào phác đồ dùng điều trị tràn dịch màng phổi.

Chiến lược tìm kiếm:

Tháng 4/2016, chúng tôi đã tìm kiếm từ các cơ sở dữ liệu:  The Cochrane Infectious Diseases Group (CIDG), ENTRAL (the Cochrane Library), MEDLINE, Embase, LILACS, Current Controlled Trials

Tiêu chí lựa chọn:

Các nghiên cứu thử nghiệm đối chứng ngẫu nhiên (RCTs) và bán thực nghiệm ở những người được chẩn đoán bị lao màng phổi có so sánh việc sử dụng thuốc corticosteroid với:

• Không sử dụng corticosteroid
• Sử dụng giả dược, hoặc các liệu pháp điều trị khác

(Cả hai nhóm đều  nhận được cùng một phác đồ thuốc kháng lao)

Thu thập và phân tích dữ liệu:

Các kêt quả chính:

6 thử nghiệm với 590 người tham gia đã đạt các tiêu chí chọn , trong đó 3 thử nghiệm được thực hiện tại Châu Á, 2 thử nghiệm tại Châu Phi  và 1 thử nghiệm tại Châu Âu. Hai thử nghiệm trên người có HIV âm tính, 1 thử nghiệm trên người có HIV dương tính và 3 thử nghiệm không cho biết tình trạng nhiễm HIV.

Các thuốc corticosteroid có thể rút ngắn thời gian giảm tràn dịch màng phổi. Nguy cơ tràn dịch màng phổi còn lại trên X-quang đã giảm xuống còn 45%  sau 8 tuần   (RR 0.4, KTC 95% 0.37- 0.78; 237 bệnh nhân tham gia, 2 thử nghiệm, chứng cứ có độ tin cậy thấp) và 65% sau 24 tuần (RR 0.35, KTC 95% 0.18-0.66; 237 bệnh nhân tham gia, 2 thử nghiệm, chứng cứ có độ tin cậy thấp).

So sánh với nhóm chứng, các thuốc corticosteroid có thể làm giảm gần một phần ba nguy cơ thay đổi bề mặt màng phổi (phế quản dầy lên hoặc dầy dính màng phổi) trên X-quang khi kết thúc theo dõi (RR 0.72,  KTC 95% 0,57-0.92; 393 bệnh nhân tham gia, 5 thử nghiệm, chứng cứ có độ tin cậy thấp), nghĩa là giảm nguy cơ tuyệt đối còn 16%.

Một thử nghiệm cho thấy các ca tử vong ở những người có HIV dương tính không có sự khác biệt rõ ràng giữa các nhóm; Phân tích của tác giả thử nghiệm cho thấy các ca tử vong trong nghiên cứu này có liên quan đến bệnh HIV hơn là  lao màng phổi (RR 0,91, KTC 95%  0.64-1.31, 197 bệnh nhân tham gia, 1 thử nghiệm).

Chúng tôi tìm thấy dữ liệu hạn chế về suy giảm chức năng hô hấp kéo dài trên 187 người trong hai thử nghiệm, cho thấy tỷ lệ dự đoán dung tích sống thở mạnh (FVC) cũng tương tự ở nhóm dùng prednisolone và nhóm chứng   (chứng cứ có độ tin cậy rất thấp).

Nguy cơ biến cố bất lợi dẫn đến việc ngừng tham gia thử nghiệm cao hơn ở nhóm bệnh nhân lao màng phổi dùng các thuốc corticosteroid (RR 2,78, KTC 95% 1,11 đến 6.94, 587 bệnh nhân tham gia, 6 thử nghiệm, chứng cứ có độ tin cậy thấp). Thử nghiệm ở nhóm nhiễm HIV dương tính cho thấy 6 trường hợp nhiễm trùng khác nhau do nhiễm HIV, nhưng không rõ ràng. Tuy nhiên, các trường hợp ung thư Kaposi sarcoma chỉ được tìm thấy ở nhóm corticosteroid (với 6/99 trường hợp trong nhóm steroid so với 0/98 ở nhóm chứng) (chứng cứ có độ tin cậy rất thấp)